Helebce Li Bendeya Parêzgehbûnê Pêşî Sala 37an

Wekîlê hêjayê idarî ya Helebce û endamên parlemana Herêma Kurdistanê, bi armanca bi dawîxistina prosedurên parêzgeha Helebce wek 19-emîn parêzgeha Iraq û guhertinên pergalê, çûne Bagdad û hevdîtinên girîng bi serokê komar, serokê parlemana Iraq û fraksiyonên kurdî pêkanîn.

Êvarê şemiyê 8 adar 2025, delegasyonê Helebce yê ku rêwîtiya qayimqamê Helebce Nuxşe Nasîh, endamên parlemana Kurdistan û serokê komelê qurbanên kimyayarî, li Bagdad bi rêwîtiya du rojan gelek civînên fermî kir. Di wan civînan de pêşekê pêkanîn ji bo projeya yasaqê ya nasîna Helebce wek parêzgeh hat ragihandin.

Kameran Mustafa, endamê delegasyonê, di axaftinekê de ji VOA re got: “Em bi serokê komar û serokê parlemana Iraq û hemû fraksiyonên kurdî re hevbûn. Me daxwaz kir ku projeya yasaqê ya parêzgekirinê ya Helebce bi dawî were xwendin. Pêwan gotin ku di daxwazên rêjeyên parlemana da projeya yasaqê dê were danîn.”

Kameran Mustafa zêde kir: “Hin asteng hene, çend qezayên din jî daxwaz dikin ku parêzgeh bin. Em daxwaz kir ku kesane Helebce bi wan têkiliyê nedin.”

Projeya yasaqê ya Helebce di 5 adar 2023 de xwendina yekem kir û di 18 îlon 2023 xwendina duyem jî bi serkeftin qedand. Lê di dawî de belgeya dengdanê hate red kirin û nêtwanî hate bernameya karê parlemana.

Projeya yasaqê ji 4 maddî pêk tê û bi navê “Nasîna Helebce wek parêzgeh di komara Iraq de”, di kararên encûmena wezîran de, bi hejmar 23131 li 13 adar 2023 hate pejirandin, di şêweya fermî bi hejmar 12497 jî hate weşandin.

Bi sedemê nakokiya lîstikan li ser yasaqê taybet bo Heşdî Şaebî, rêjeya destnîşankirina parlemana nêtwanî hate girtin. Hêvî heye ku parlemana Iraq di vê hefteyê de civînek li hev bîne û projeya yasaqê ya Helebce jî were xwendin.

Aryan Tawagozî, endamê parlemana Iraq, jî got: “Projeya yasaqê ya Helebce çû pişt û xwendinên pêşîn hatine. Taybetê hindek lîstikan ya şî’î û sunî bijîşandin lê zêdetir fraksiyonên parlemana piştgir in. Hêvîdar in ku di civîna nêzîk de projeyê xwendina dawî were kirin.”

Aryan zêde kir: “Hin herêman wek Telafar, Samerra û Feluce jî tên gotin ku parêzgeh bibin, lê nekaribûne bernameyê pêş bixin. Em dijî her qezayê din in ku parêzgeh were kirin û Helebce bi wan têkiliyê nedin.”

Helebce di sala 1889 de bû qezayek. Di sala 1999 de li parlemana Herêma Kurdistan bi yasaqê taybet hat nasîn wek parêzgeh. Di 13 adar 2014 de hukûmeta herêmê karar da. Di 13 adar 2023 jî encûmena wezîran a Iraq bi kararê serokwezîr Sudanî prosedurên parêzgehkirina Helebce qedand. Lê hêta niha nehatîye qebûlkirin di parlemana Iraq de.

Berzan Osman, endamê parlemana Kurdistan, jî di VOA de got: “Di sala 1999 de parlemana Kurdistan qebûl kir ku Helebce bibe parêzgeh û li gorî destûra Iraq, hemû yasaqên herêmê berî 2003 yasal in. Me daxwaz kir ku projeya yasaqê li ser Helebce were qedandin berî ku parlemana Iraq bi dawî bibe.”

Ofîsa ragihandina serokê komar li Iraq jî got: “Tu astengê yasal an hunerî li ber projeya Helebce tune ye.”

Tawfiq, ragihandekarê ofîsa serokê komar, di konferansa rojnamevanî de got: “Projeyê ji hêla encûmena wezîran hat pejirandin û du xwendinên parlemana jî hatin kirin. Serokê komar bi rêspekt re ji xwînê şehîdên Helebce qebûl kir ku Helebce bibe parêzgeh.”

Tawfiq jî got: “Projeya me amade ye û tu astengê yasal, karî û hunerî tune ye. Tenê pêwîstiya dengdana dawî heye.”

Nuxşe Nasîh, qayimqamê Helebce, jî di VOA de got: “Bi serokê komar û serokê parlemana Iraq hevbûn. Niha hemû bingehên parêzgehê me heye. Pêwîst e ku projeya yasaqê qebûl were kirin.”

Nuxşe zêde kir: “Di sala 2022 de wefdek ji Wezareta Planê Iraq Helebce hatin û plana parêzgeha Helebce şandin parlemana Iraq. Hêvî heye ku berî 16 adar 2025 dengdana dawî were kirin.”

Li gorî ragihandina ofîsa Mehmûd Meşhedanî, serokê parlemana Iraq, ew di civîna xwe re bi wefdê Helebce got: “Serokê parlemana daxwaza nivîsî ji wefdê Helebce girt ku Helebce bibe parêzgeh û yasaqê taybet were danîn.”

Meşhedanî zêde kir: “Serokê parlemana piştgiriya xwe ji daxwazên gelê Helebce dike da maf û biryara wan were parastin û yekîtîya Iraq were ragihandin.”